การตรวจมวลกระดูก (Bone Mineral Density: BMD) เป็นการทดสอบที่ใช้ในการวัดปริมาณแร่ธาตุในกระดูก เพื่อประเมินความแข็งแรงของกระดูกและความเสี่ยงต่อการเกิดโรคกระดูกพรุน (Osteoporosis) ซึ่งเป็นภาวะที่กระดูกเปราะบางและเสี่ยงต่อการแตกหักได้ง่าย

ประเภทของการตรวจมวลกระดูก

มีหลายวิธีที่ใช้ในการตรวจวัดมวลกระดูก ซึ่งรวมถึง

1.การสแกน DXA (Dual-Energy X-ray Absorptiometry) :

• วิธีการนี้เป็นมาตรฐาน(Standard)ที่นิยมใช้มากที่สุดในการวัดมวลกระดูก ซึ่งใช้รังสีเอกซ์สองระดับพลังงานในการประเมินมวลกระดูกที่กระดูกสันหลังสะโพก หรือบริเวณอื่น ๆ
  
• ข้อดีคือสามารถตรวจพบการสูญเสียมวลกระดูกได้แม้ในระดับเล็กน้อย

2. การตรวจด้วย CT (Quantitative Computed Tomography – QCT) :

• ใช้การสแกนคอมพิวเตอร์แบบสามมิติในการวัดมวลกระดูก วิธีนี้จะสามารถแยกมวลกระดูกเป็นแต่ละชิ้นส่วนเฉพาะที่สงสัย ว่ามีกระดูกพรุนได้
• ข้อดีคือให้บอกตำแหน่งจุดที่บางของกระดูกที่ต้องการตรวจได้ แต่ใช้รังสีในปริมาณมากกว่า DXA

3. การตรวจด้วยเครื่อง Ultrasound:

• ใช้คลื่นเสียงในการวัดความหนาแน่นของกระดูก โดยมักใช้ที่ส้นเท้า ซึ่งเป็นกระดูกที่มักได้รับผลกระทบจากโรคกระดูกพรุน
• ใช้คลื่นเสียงในการวัดความหนาแน่นของกระดูก โดยมักใช้ที่ส้นเท้า ซึ่งเป็นกระดูกที่มักได้รับผลกระทบจากโรคกระดูกพรุน
  

ประโยชน์ของการตรวจมวลกระดูก

• การวินิจฉัยโรคกระดูกพรุนและประเมินความเสี่ยงต่อการแตกหักของกระดูก : การตรวจมวลกระดูกช่วยให้แพทย์สามารถวินิจฉัยโรคกระดูกพรุนได้ก่อนที่จะเกิดกระดูกหัก ทำให้แพทย์สามารถวางแผนการรักษาและป้องกันได้ล่วงหน้า
• การติดตามผลการรักษา : การตรวจมวลกระดูกยังใช้ในการติดตามผลการรักษาในผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาโรคกระดูกพรุน

ใครบ้างที่ควรเข้ารับการตรวจ

การตรวจมวลกระดูก (Bone Mineral Density: BMD) เป็นขั้นตอนสำคัญที่ช่วยในการประเมินความเสี่ยงต่อการเกิดโรคกระดูกพรุนและกระดูกหัก บุคคลที่ควรพิจารณาเข้ารับการตรวจมวลกระดูกมีดังนี้

ผู้สูงอายุ : อายุมากกว่า70ปีทั้งชายหญิงที่อายุมากกว่า 65 ปี ควรเข้ารับการตรวจมวลกระดูกเป็นประจำ เพื่อประเมินความเสี่ยงต่อการเกิดโรคกระดูกพรุนและกระดูกหัก

ผู้หญิงวัยหมดประจำเดือน เร็วกว่าปกติ < 45ปี : ผู้หญิงที่เข้าสู่วัยหมดประจำเดือนมีความเสี่ยงสูงต่อการสูญเสียมวลกระดูก เนื่องจากฮอร์โมนเอสโตรเจนลดลง ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่มีบทบาทสำคัญในการปกป้องกระดูก

ผู้ที่มีประวัติกระดูกหัก : บุคคลที่เคยมีประวัติกระดูกหักจากการบาดเจ็บเพียงเล็กน้อย หรือกระดูกหักที่ไม่สัมพันธ์กับแรงกระทำที่รุนแรง ควรเข้ารับการตรวจมวลกระดูกเพื่อตรวจหาสาเหตุที่อาจเกิดจากโรคกระดูกพรุน

ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคกระดูกพรุน : ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคกระดูกพรุนหรือมีกระดูกหักสะโพกหรือสันหลังในวัยสูงอายุ ควรเข้ารับการตรวจมวลกระดูก เนื่องจากมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคนี้มากขึ้น

ผู้ที่มีดัชนีมวลกายต่ำ (น้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์) : บุคคลที่มีดัชนีมวลกาย (BMI) <20 ต่ำหรือมีน้ำหนักน้อยกว่าเกณฑ์ มักมีความเสี่ยงต่อการสูญเสียมวลกระดูก

ผู้ที่ใช้ยาที่มีผลต่อมวลกระดูก : การใช้ยาบางชนิด เช่น ยาสเตียรอยด์ (Corticosteroids) เป็นเวลานาน หรือยา hormoneบางชนิด 7.5 mg/dag >3 เดือน ทำให้มวลกระดูกลดลง ควรตรวจมวลกระดูกเป็นประจำ

ผู้ที่มีภาวะทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้องกับการสูญเสียมวลกระดูก : เช่น เบาหวาน ผู้ที่มีโรคเรื้อรัง เช่น โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis) โรคพาราไทรอยด์ ไทรอยด์ผิดปกติ และโรคไตเรื้อรัง

ผู้ที่สูบบุหรี่หรือดื่มแอลกอฮอล์มาก : การสูบบุหรี่และการดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไปสามารถลดมวลกระดูกได้ ควรพิจารณาเข้ารับการตรวจมวลกระดูกเพื่อติดตามสุขภาพกระดูก

ผู้ที่หมดประจำเดือนและส่วนสูงลดลงมากกว่า 4 เซนติเมตร

การดูแลในเบื้องต้น

1. ออกกำลังกายให้เหมาะสม เช่น เดินเร็ว แอโรบิก รำมวย โยคะ เป็นต้น
2. ป้องกันการหกล้ม เช่น จัดบ้านให้มีแสงเพียงพอ ไม่มีของเกะกะ ไม่มีพื้นที่ต่างระดับ และปรับพื้นที่ให้นุ่มป้องกันการบาดเจ็บหากหกล้ม
3. รับประทานอาหารที่มี Calcium สูง
4. รับแสงแดดอ่อนๆเป็นประจำหรือเพิ่มวิตามินดี
5. หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงต่างๆ
   

การตรวจมวลกระดูกเป็นขั้นตอนที่สำคัญในการดูแลสุขภาพกระดูก โดยเฉพาะในผู้สูงอายุหรือผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคกระดูกพรุน การรับรู้และติดตามมวลกระดูกของตนเองสามารถช่วยลดความเสี่ยงของกระดูกหักและภาวะแทรกซ้อนได้ในอนาคต

บทความโดย นายแพทย์อัครวินท์ ภูรพีระวงษ์ แพทย์ผู้ชำนาญการด้านศัลยกรรมกระดูก-การกีฬาและผ่าตัดส่องกล้องข้อโรงพยาบาลเกษมรษฎร์ อินเตอร์เนชั่นแนลรัตนาธิเบศร์