ภาวะตัวเหลือง (Neonatal Jaundice) เป็นอาการที่พบได้บ่อยในเด็กแรกเกิด โดยเฉพาะในช่วง 1-2 สัปดาห์แรกของชีวิต อาการนี้เกิดจากการสะสมของสารบิลิรูบิน (Bilirubin) ในกระแสเลือด ซึ่งเป็นผลพลอยได้จากการสลายตัวของเซลล์เม็ดเลือดแดง

สาเหตุของภาวะตัวเหลือง

1. ตัวเหลืองที่เกิดจากธรรมชาติ (Physiological Jaundice): เกิดจากระบบการทำงานของตับที่ยังไม่สมบูรณ์ในทารกแรกเกิด ทำให้ร่างกายไม่สามารถกำจัดบิลิรูบินได้อย่างมีประสิทธิภาพ
2. ตัวเหลืองที่เกิดจากโรค (Pathological Jaundice): มีสาเหตุที่เกี่ยวข้องกับโรค เช่น การติดเชื้อในกระแสเลือด โรคตับ หรือความผิดปกติของเม็ดเลือดแดงและการไม่เข้ากันของหมู่เลือดระหว่างมารดาและทารก (เกิดขึ้นเฉพาะมารดาหมู่เลือด O และทารกหมู่เลือดอื่น หรือ Rh ที่ไม่เข้ากัน)

อาการที่พบได้

• ผิวหนังและตาขาวมีสีเหลือง โดยเริ่มจากใบหน้าและค่อย ๆ ลามไปที่ลำตัวและแขนขา
• หากทารกมีอาการตัวเหลือง ร่วมกับอาการ ไม่ดูดนม หรือร้องเสียงผิดปกติ ต้องรีบมาพบแพทย์ทันที

วิธีการตรวจวินิจฉัย

• การตรวจร่างกาย: แพทย์จะสังเกตสีผิวและตาขาวของทารก
  
• การตรวจเลือด: วัดระดับบิลิรูบินในกระแสเลือดเพื่อประเมินความรุนแรง และการตรวจหาสาเหตุตัวเหลือง เช่น G6PD , blood group

การรักษา

หากพบทารกมีตัวเหลืองควรมาพบแพทย์ทันที เนื่องจากการรักษานั้นง่ายมาก แต่หากให้การรักษาหรือการดูแลไม่ถูกวิธีอาจทำให้ระดับบิลิรูบิน (Bilirubin)สูงจนเป็นอันตรายต่อสมอง

1. การให้นมบ่อยขึ้น: ช่วยกระตุ้นการขับถ่ายบิลิรูบินผ่านอุจจาระ
2. การให้ทารกรับแสงส่องไฟรักษา (Phototherapy): ใช้แสงพิเศษช่วยลดระดับบิลิรูบินในเลือด – เพิ่มการขับสารเหลืองออกทางปัสสาวะและอุจจาระ
3. ในกรณีที่มีความรุนแรง อาจต้องใช้การเปลี่ยนถ่ายเลือด (Exchange Transfusion) เพื่อลดระดับบิลิรูบิน อย่างรวดเร็วและทันที
4. การให้ พิจารราตามคำแนะนำของแพทย์ ในบางกรณีเท่านั้น

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น

หากไม่ได้รับการรักษาที่เหมาะสม ระดับบิลิรูบินที่สูงเกินไปอาจส่งผลกระทบต่อสมองและระบบประสาทของเด็ก ทำให้เกิดภาวะ Kernicterus ซึ่งเป็นอาการที่ร้ายแรงและส่งผลต่อการพัฒนาการของเด็กหรือเสียชีวิตได้

การป้องกันภาวะตัวเหลือง

• การตรวจคัดกรองภาวะตัวเหลืองก่อนที่ทารกจะกลับบ้าน
• ให้ทารกได้รับนมอย่างเพียงพอ ทั้งนมแม่หรือนมผสม สามารถใช้ได้ทุกชนิด
• การดูแลสุขภาพของแม่ตั้งแต่ก่อนคลอดเพื่อป้องกันโรคที่อาจส่งผลต่อทารก

ภาวะตัวเหลืองในเด็กเป็นอาการที่พบได้บ่อยและมักไม่รุนแรง หากได้รับการวินิจฉัยและการรักษาอย่างเหมาะสม อาการนี้จะสามารถหายได้โดยไม่มีผลกระทบในระยะยาว แต่หากปล่อยไว้โดยไม่ดูแล อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงได้ จึงควรพบแพทย์เพื่อการตรวจวินิจฉัยและรับคำแนะนำอย่างเหมาะสม

บทความโดยแพทย์หญิงวรรณภา ปูรณวัฒนกุล กุมารเวชกรรมทารกแรกเกิดและปริกำเนิด โรงพยบาลเกษมราษฎร์ อินเตอร์เนชั่นแนล รัตนาธิเบศร์