นิ่วในถุงน้ำดี (Gallstones) คือภาวะที่เกิดจากการสะสมของสารบางชนิดในน้ำดี ซึ่งเกิดการตกตะกอนจนกลายเป็นก้อนในถุงน้ำดี ภาวะนี้สามารถพบได้ในคนทุกวัย แต่จะพบมากขึ้นในผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงบางประการ นิ่วในถุงน้ำดีสามารถมีขนาดและจำนวนที่แตกต่างกันมาก ตั้งแต่ขนาดเล็กเท่าเม็ดทรายจนถึงขนาดใหญ่เท่าลูกปิงปอง ซึ่งอาจส่งผลต่อการทำงานของถุงน้ำดีและระบบทางเดินอาหารได้

สาเหตุของ นิ่วในถุงน้ำดี

นิ่วในถุงน้ำดี สามารถเกิดได้จากหลายปัจจัย ซึ่งรวมถึง:

1. คอเลสเตอรอลสูง

   น้ำดีเป็นสารที่มีบทบาทสำคัญในการย่อยไขมัน เมื่อระดับคอเลสเตอรอลในน้ำดีสูงเกินไป คอเลสเตอรอลอาจตกตะกอนและกลายเป็นนิ่วได้ โดยเฉพาะในกรณีที่น้ำดีมีสารอื่นๆ ปะปนไปด้วย เช่น บิลิรูบิน

2. ผู้ที่มีสารบิลิรูบินในร่างกายสูงขึ้น

   เช่น ผู้ที่มีเม็ดเลือดแดงแตกง่าย ที่พบบ่อยในเมืองไทยได้แก่ผู้ที่เป็นโรคเลือดจางธาลัสซีเมีย

3. ภาวะอ้วนหรือการลดน้ำหนักอย่างรวดเร็ว

   ผู้ที่มีน้ำหนักตัวมากเกินไปหรือลดน้ำหนักอย่างรวดเร็วมีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดนิ่วในถุงน้ำดี เนื่องจากการลดน้ำหนักเร็วเกินไปอาจทำให้มีการปล่อยคอเลสเตอรอลจากตับมากขึ้น ซึ่งสามารถไปสะสมในน้ำดีและกลายเป็นนิ่วได้

4. ผู้ที่มีการติดเชื้อซ้ำๆในทางเดินน้ำดี

  แบคทีเรียบางชนิดสามารถสร้างเอนไซม์ที่ทำให้เกิดนิ่วได้ง่ายขึ้น

5. อายุและเพศ

   ผู้หญิงอายุมากกว่ามีความเสี่ยงในการเกิดนิ่วในถุงน้ำดีมากกว่าผู้ชาย โดยเฉพาะในช่วงหลังการตั้งครรภ์หรือการใช้ยาคุมกำเนิดบางชนิด

6. โรคประจำตัวอื่น ๆ

   เช่น โรคเบาหวาน, โรคตับแข็ง ,โรคของลำไส้เล็กส่วนปลาย เป็นต้น

อาการของ นิ่วในถุงน้ำดี

ส่วนใหญ่นิ่วในถุงน้ำดีมักจะไม่มีอาการ แต่ถ้ามีอาการมักจะมีอาการดังนี้

– ปวดท้องรุนแรง โดยมักจะเกิดในบริเวณขวาบนของช่องท้องหรือกลางท้อง บางครั้งมีอาการปวดร้าวไปหลังหรือไหล่ขวา

– ถ้ามีถุงน้ำดีอักเสบ จะมีอาการปวดท้องรุนแรงนานกว่า 6 ชม. มีไข้ร่วมด้วย

การวินิจฉัย นิ่วในถุงน้ำดี

การวินิจฉัยนิ่วในถุงน้ำดีจะทำได้จากหลายวิธี ได้แก่

1. การตรวจอัลตราซาวนด์ (Ultrasound)

   เป็นวิธีที่ใช้บ่อยที่สุดในการตรวจหานิ่วในถุงน้ำดี เพราะทำได้ง่าย ไม่มีผลข้างเคียง และค่าใช้จ่ายไม่สูง

2. การตรวจ MRI หรือ CT scan

   เพื่อดูภาพของถุงน้ำดีและท่อน้ำดี ซึ่งสามารถช่วยในการวินิจฉัยนิ่วในถุงน้ำดีและภาวะแทรกซ้อน (ถ้ามี)

การรักษา นิ่วในถุงน้ำดี

การรักษานิ่วในถุงน้ำดีขึ้นอยู่กับอาการของผู้ป่วยดังนี้

1. การติดตามอาการ

   หากนิ่วในถุงน้ำดีไม่แสดงอาการแพทย์อาจแนะนำให้ติดตามอาการโดยไม่ต้องทำการรักษา

2. การผ่าตัดถุงน้ำดี

   เป็นวิธีการรักษาเดียวที่ได้ผลดีที่สุด การผ่าตัดถุงน้ำดีสามารถทำได้ทั้งการผ่าตัดเปิดหน้าท้องและการผ่าตัดแบบส่องกล้อง

การป้องกัน นิ่วในถุงน้ำดี

การป้องกันนิ่วในถุงน้ำดีสามารถทำได้โดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและการดูแลสุขภาพ ดังนี้:

-รับประทานอาหารที่มีไขมันต่ำและเส้นใยสูง

  การรับประทานอาหารที่มีไขมันต่ำและใยอาหารสูง เช่น ผักและผลไม้ สามารถช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดนิ่วในถุงน้ำดี

– ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ

  การรักษาน้ำหนักตัวให้เหมาะสมสามารถลดความเสี่ยงในการเกิดนิ่วในถุงน้ำดีได้

– ออกกำลังกายเป็นประจำ

  การออกกำลังกายช่วยเพิ่มการไหลเวียนของน้ำดีและช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดนิ่ว

– หลีกเลี่ยงการลดน้ำหนักอย่างรวดเร็ว

  การลดน้ำหนักอย่างรวดเร็วอาจทำให้มีการปล่อยคอเลสเตอรอลจากตับและเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดนิ่ว

บทความโดย นายแพทย์ ธนกฤต โปรยกลาง แพทย์เฉพาะทางสาขา อายุรกรรม-โรคระบบทางเดินอาหาร